Devalüasyon, sabit kur rejimi uygulayan ülkenin ulusal parasının yabancı ülkelerin para birimlerine karşı hükümetçe alınan bir kararla düşürülmesine denir.
Devalüasyon sabit kur rejimi uygulayan ülke ekonomilerinde gerçekleşmektedir. Tam dalgalı kur rejimini uygulayan ekonomilerde paranın değeri paraya olan arz ve talebe göre belirlenmektedir. Bu ekonomilerde devalüasyon uygulanamaz.
Devalüasyon Nasıl Yapılır?
Sabit kur rejimi uygulayan ülkelerde yerel para biriminin değeri piyasalarda yatırım yapan yatırımcılar tarafından değil hükumet veya merkez bankası tarafından belirlenir. Oysa dalgalı kur rejimi uygulayan ülkelerde paranın değeri arz ve talebe göre değişmektedir. Ülkedeki mevcut hükumet, yerel paranın yabancı paralara karşı resmi değerini belirli bir oranda düşürür. Yapılan devalüasyon sonucunda tüm resmi işlemlerde hükumetin belirlediği parite esas alınarak işlemler gerçekleştirilir.
Bir örnekle açıklamak gerekirse; USDTL paritesinin değerinin 5 olduğunu varsayalım. Bu pariteye göre 5 Türk Lirası 1 Amerikan Dolarına eşittir. Hükumet %20 devalüasyon kararı alırsa USDTL paritesinin değeri 6 olacaktır. Yani 1 Amerikan Doları 6 Türk Lirası edecektir. Devalüasyonla birlikte Türk Lirasının değeri Amerikan Dolarına göre düşürülmüştür.
Devalüasyonun Amacı Nedir?
Bir ülkede cari açık fazlaysa o ülke ekonomisi bu cari açığa bir çözüm bulmak için devalüasyona başvurabilir. Devalüasyon yoluyla o ülke ekonomisinde ithalatın pahalılaştırılması, ihracatın cazip hale gelmesi, ülkeden döviz çıkışının azalması amaçlanmaktadır. Böylece ithalat ve ihracat dengesi sağlanır. Devalüasyon yaşanan ülkedeki varlıklar ucuzlayacağından yabancı yatırımcılar ülkeye döviz girişi de sağlayabilir. Böylece ekonomide bir iyileşme beklenmektedir. Yabancı yatırımcıların ülkeye getirdikleri döviz sayesinde de devletin dövize olan bağlılığı kısmen azalır.
Devalüasyon yaşayan ülke para birimi daha değersizleşeceğinden ülkede ithalat yapmak isteyenler eskiye nazaran daha fazla paraya ihtiyaç duyacaklardır. Böylece ithalatta bir azalma gözlenecektir. İhracatta ise ülke para biriminin değersizleşmesi sebebiyle o ülkenin ihraç ettiği mallar daha ucuz hale gelecek ve ihracat artacaktır.
Devalüasyonun Sonuçları Nedir?
İthalat pahalılaşır çünkü ithal malların fiyatı devalüasyon oranı kadar yükselmektedir.
İhracat artar çünkü ülkedeki mal ve hizmetler ucuzlayacağından yabancı ülkelerin bu mal ve hizmetlere talebi artmaktadır.
İthalat azalacağından dolayı cari açıkta da kapanma gözlenmektedir.
Eğer devalüasyon sonucu istenilen amaca ulaşılamazsa enflasyonda bir artış yaşanır. Yaşanan enflasyonu düşürmek amacıyla merkez bankası faizleri artırabilir. Faiz oranının yükselmesi sebebiyle ekonomide durgunluk gözlemlenebilir.
Değer Kaybından Farkı Nedir?
Tanımda da belirtildiği üzere devalüasyon sabit kur rejimi uygulanan ülkelerde gerçekleşmektedir. Dalgalı kur rejimi uygulanan ülkelerde yerli paranın yabancı paraya göre değer kaybetmesi değer kaybı olarak açıklanmaktadır. Çünkü dalgalı kur rejiminde hükumet tarafından açıklanan bir resmi parite yoktur ve parite arz ve talebe göre değer kazanır veya kaybeder. Yani hükumet bir karar alıp paranın değerini düşürmez, piyasadaki oyuncular paranın değerini yaptığı işlemlerle düşürür.
Türkiye’deki Devalüasyonlar
Türkiye Cumhuriyeti meşhur 24 Ocak 1980 kararlarına kadar sabit kur rejimi uyguladı. Türkiye ekonomisi bu zamana kadar birçok devalüasyon yaşadı. 1923 yılında USDTL paritesi 0.75 idi. Türk Lirası ilk kez 1940 yılında %48 oranında devalüe edildi ve parite 1.11’e yükseldi.
Art of Economics 