Son yıllarda Türkiye’deki ekonomik gelişmeler hem yatırımcıların hem de hane halkının dolar kurunu takip etmesine yol açtı. Dolar kuru nedir? Doların artması hane halkı üzerinde nasıl bir etki doğurur? Doların artması ülke için kötü bir olay mı? gibi sorular herkes tarafından sorulur hale geldi. Bunun cevaplarını kısaca cevaplamaya çalışalım.
Dolar Kuru Nedir ve Nasıl Artar?
Dolar kuru ulusal para biriminin yabancı para (Dolar) karşısındaki değeridir. Her ülke para biriminin Amerikan Dolarıyla bir paritesi vardır. Bizim ulusal para birimimiz ile Amerikan Dolarının paritesi uluslararası piyasada USD/TL olarak gösterilir.
Türkiye’de ve dünyanın birçok ülkesinde dalgalı kur rejimi benimsenmektedir. Bu rejime göre ülkenin para biriminin değeri piyasadaki arz ve talebe bağlıdır. Türk Lirasına olan talep artarsa Türk Lirası değerlenir, talep azalırsa Türk Lirası değer kaybetmeye başlar.
Ancak bazı ekonomistlere göre son yıllarda Merkez Bankasının piyasaya müdahale ederek kurun değerini kontrol etmeye çalışmaktadır. Bu şekildeki kur rejimine ise müdahaleli serbest kur rejimi denir.
Doların Artması Hane Halkı Üzerinde Nasıl Bir Etki Doğurur ?
Doların artmasının ilk sonucu hane halkının alım gücünün düşmeye başlamasıdır. Bunun nedeni ise günlük yaşamda kullanılan çoğu şeyin ithal olmasıdır.
Günlük hayatta petrol, doğalgaz, elektrik gibi enerjiye ihtiyaç duyarız. Bu enerjiler ise yurtdışından dolarla alınmaktadır.
Enerji dışında tükettiğimiz cep telefonları, otomobiller, tekstil ürünleri, üretim için ihtiyaç duyulan hammaddelerin çoğu dövize endekslidir. Dolayısıyla doların artmasıyla bu ürünleri alabilmek için daha fazla Türk Lirasına ihtiyaç duyarız. Bir başka deyişle bu ürünleri daha pahalıya almak zorunda kalırız.
Bu artış ilk etkilerini enflasyon üzerinde gösterir ve enflasyon artmaya başlar. Bu da hane halkının daha da fakirleşmesine sebep olur.
Dolar Artışının Ülke Ekonomisi Üzerindeki Etkileri Nedir ?
Merkez bankasının en önemli görevi fiyat istikrarını sağlamaktır. Enflasyonun arttığı bir ekonomide Merkez bankasının elindeki en büyük silah faizdir. Enflasyonu kontrol altına almak için merkez bankası faizleri artırmaya başlayacaktır.
Faizlerin artması yatırım kararlarını erteleyecektir. Ülkenin büyüme beklentileri ve dolayısıyla da GSYH’si(Gayrisafi yurt içi hasıla) düşecektir.
Dolar kurunun artması nedeniyle dövizle iş yapan ve döviz borcu olan şirketler iflas ve konkordato sürecine gireceklerdir. Şirketlerin mali yapısının bozulmasıyla şirketler işçileri işten çıkaracak yani işsizlik oranı artacaktır.
Doların artması ekonominin bozulmasına yol açacağından ülkenin kredi risk priminin (CDS) yükselmesini tetikleyecektir ve uluslararası kredi derecelendirme kuruluşları ülkenin kredi notunu düşürecektir. Dolayısıyla ülke daha fazla maliyetle borçlanmaya mecbur kalacaktır.
Dolar Grafiği
Yaklaşık 5 yıllık döneme bakacak olursak grafikten de görüldüğü üzere Dolar yıldan yıla Türk Lirası karşısında değer kazanmaktadır.
Grafik tradingview.com‘dan alınmıştır.
Art of Economics 